برای بعد از عرفات
وخامت اوضاع جسمانی یاسر عرفات، رهبر فلسطینیان که در بیمارستانی واقع در حومه پاریس بستری است موجب شده ادامه حیات یا مرگ او در هاله‌یی از ابهام قرار گیرد. در حالی که منابع خبری شامگاه پنجشنبه از مرگ مغزی عرفات خبر دادند، پزشک معالج او و احمد قریع، نخست‌وزیر حاکمیت خودگردان فلسطین اصرار داشتند او هنوز در قید حیات است و اگر چه به حال اغما فرو رفته اما احتمال بازگشت او به زندگی وجود دارد.
هرچند عرفات طی ماههای اخیر در داخل و خارج سرزمین‌های فلسطین با انتقادات گسترده‌یی مواجه شده بود و اسراییل و امریکا با طرح این ادعا که او بزرگترین مانع بر سر راه دستیابی به صلح پایدار است خواستار حذف او از پروسه سیاسی فلسطینیان و انجام اصلاحات گسترده در ساختار حاکمیت خودگردان فلسطین بودند و گروههای داخلی نیز او را به تمامیت‌خواهی متهم می‌کردند اما اکنون و با رو به وخامت گذاشتن وضعیت جسمانی عرفات، نگرانی‌های جدی‌یی در مورد شرایط پس از عرفات در سرزمین‌های فلسطینی وجود دارد.
طی روزهای اخیر مقامات ارشد فلسطینی و رهبران اسراییلی با برگزاری نشست‌های مشترکی به بررسی احتمال مرگ عرفات و چگونگی رویارویی با شرایط پس از او پرداختند. علاوه بر این نشست‌ها، مقامات ارشد فلسطینی نیز طی این مدت بارها با یکدیگر ملاقات کرده‌اند تا علاوه بر نشان دادن تداوم فعالیت‌های نهادهای حکومتی فلسطینیان برای جلوگیری از هرج و مرج احتمالی در نوار غزه و کرانه باختری پس از درگذشت عرفات برنامه‌ریزی کنند. یکی از آخرین این نشست‌ها، جلسه محرمانه روز پنجشنبه روسای دوایر امنیتی حاکمیت خودگردان فلسطینی در رام‌الله بود که حاضران در آن به تبادل‌نظر در مورد چگونگی مواجهه با ناآرامی‌های پس از عرفات و تثبیت حاکمیت فلسطین پرداختند.
این نشست‌ها در حالی برگزار شد که به گفته تحلیلگران، عرفات به احتمال زیاد درگذشته است و مقامات فلسطینی با هماهنگی فرانسوی‌ها قصد دارند با به تاخیر انداختن زمان اعلام رسمی درگذشت وی شرایط را برای کنترل اوضاع در سرزمین‌های فلسطینی فراهم آورند اما به ظاهر آنچه مایه نگرانی طرف‌های خارجی است نه احتمال وقوع ناآرامی در نوار غزه و کرانه باختری که امکان رودررو قرار گرفتن جناح‌های داخلی فلسطینی بر سر تصاحب قدرت است.
مقامات اطلاعاتی اسراییل هم شامگاه پنجشنبه با تشکیل جلسه‌یی اضطراری که در آن نمایندگان وزارتخانه‌های دفاع و امور خارجه چند کشور خارجی نیز حضور داشتند به بررسی اوضاع سرزمین‌های فلسطینی پرداختند. به گفته سیلوان شالوم، وزیر امور خارجه اسراییل که در این نشست حضور داشت ارتش اسراییل بطور موقت از شدت حملات خود علیه فلسطینیان خواهد کاست و اسراییل مصمم است تا زمانی که وضعیت رهبری آینده فلسطینیان مشخص شود در برابر حوادثی که در نوار غزه و کرانه باختری رود اردن به وقوع می‌پیوندد، شکیبایی پیشه سازد. شالوم که با رادیو ارتش اسراییل سخن می‌گفت، تاکید کرد در شرایط جاری باید با سیر حوادث با احتیاط برخورد شود.
تا پیش از این مقامات اسراییلی شرایط را با اصل قرار دادن این احتمال بررسی می‌کردند که عرفات با بهبود شرایط جسمانی خود به سرزمین‌های فلسطینی باز خواهد گشت. آنان شرایط را آنچنان ملتهب می‌دیدند که حتی از طرح احتمالی جلوگیری از بازگشت عرفات نیز اجتناب می‌ورزیدند اما آریل شارون، نخست‌وزیر اسراییل که ظاهرا از مرگ عرفات اطمینان بیشتری داشت از تاکید بر اینکه مانع از دفن عرفات در بیت‌المقدس خواهد شد کوتاهی نکرد.
او به ابراز تمایل عرفات در سالهای گذشته اشاره داشت که گفته بود آرزو دارد پس از مرگ در بیت‌المقدس به خاک سپرده شود. شارون که ظاهرا در نشست روز یکشنبه گذشته کابینه اسراییل احتمال مرگ عرفات را مطرح کرده بود، گفت: تا زمانی که من نخست‌وزیر هستم اجازه نخواهم داد عرفات در بیت‌المقدس دفن شود. به گفته منابع نزدیک به دولت اسراییل، مکانی در روستای ابودیس، واقع در حومه بیت‌المقدس که در کرانه باختری قرار گرفته برای تدفین عرفات در نظر گرفته شده است.
البته در نشست کابینه تعدادی از وزیران تندرو خواستار جلوگیری از بازگشت عرفات به کرانه باختری در صورت بهبود وی شدند اما شارون تصریح کرد به وعده خود مبنی بر صدور مجوز بازگشت عرفات از پاریس پایبند است.
آنچه موجبات نگرانی اسراییلی‌ها را در صورت مرگ عرفات فراهم آورده، خلا قدرتی است که با درگذشت او در سرزمین‌های فلسطینی به وجود می‌آید. عرفات از سال 1969 رهبری فلسطینیان را بر عهده داشته و بویژه طی یک دهه گذشته از به مشارکت گذاشتن قدرت جلوگیری کرده است. با عزیمت عرفات به پاریس قدرت عملا بین احمد قریع، نخست‌وزیر کنونی و محمود عباس، نخست‌وزیر پیشین تقسیم شد. قریع رتق و فتق امور روزمره را بر عهده دارد و عباس، ریاست سازمان آزادیبخش فلسطین که مهمترین نهاد سیاسی فلسطینیان است را در غیاب عرفات بر عهده گرفته است.
احمد قریع، در آخرین نشست شورای امنیت ملی حاکمیت خودگردان فلسطین که روز سه‌شنبه هفته گذشته برگزار شد در اقدامی نمادین از تکیه زدن بر صندلی عرفات، که همیشه شخصا ریاست نشست را بر عهده می‌گرفت خودداری کرد اما عباس، که سال گذشته به دلیل اصطکاک با عرفات بر سر تقسیم قدرت از سمت خود استعفا داد ریاست کمیته اجرایی سازمان آزادیبخش فلسطین را در غیاب عرفات بر عهده گرفت.
همین تحرکات نشانی از نقش‌های درونی سیاستمداران ارشد فلسطین دارد که گمان می‌رود با مرگ عرفات برای تثبیت قدرت به جدالی پنهان با یکدیگر روی آورند. اگر چه از افراد متفاوتی به عنوان جانشین احتمالی عرفات یاد می‌شود اما با توجه به اینکه رهبر بعدی فلسطینیان باید گروههای متعدد شبه‌نظامی را با یکدیگر متحد کرده و موفق به بسط قدرت خود در سرزمین‌های فلسطینی شود، بی‌شک راه همواری در پیش نخواهد داشت.