روزهای سخت فلسطینیان
وخامت ناگهانی اوضاع جسمانی یاسر عرفات رهبر فلسطینیان، حاکمیت خودگردان فلسطین را ناچار به مواجهه با واقعیتی کرده که تاکنون به هر قیمت ممکن ازرویایی با آن احتراز می‌کرد و آن حیات پس از یاسر عرفات است.
یک مقام ارشد فلسطینی پس از آنکه دولت فرانسه با عزیمت عرفات به این کشور برای مداوا موافقت کرد از فقدان طرحی استراتژیک برای کنترل اوضاع سرزمین‌های فلسطین پس از درگذشت عرفات خبر داد. به گفته این مقام ناشناس که خواستار عدم افشای هویت خود بود عرفات با در نظر گرفتن هر گزینه جایگزینی برای روزهایی که او دیگر در قید حیات نیست مخالف است و به همین دلیل تاکنون هیچ برنامه‌یی برای مدیریت سرزمین‌های فلسطینی در فقدان او آماده نشده است.
به رغم این خلا مقامات امنیتی حاکمیت خودگردان فلسطینی روز پنجشنبه با تشکیل جلسه‌یی اضطراری طرحی را به تصویب رساندند که در آن مسوولیت هر یک از روسای دوایر امنیتی در صورت مرگ عرفات تعیین شد. به ظاهر دلیل مخالفت عرفات با تعیین جانشین برای وی این است که او از احتمال به دام افتادن فرد منتخب در گرداب سیاسی کارهای اسراییل و ایالات متحده و همگرا شدن او با سیاست‌های این دو کشور برای به حاشیه راندن خود احساس نگرانی می‌کرد اما به اعتقاد کارشناسان دلیل دیگری هم برای این مخالفت و سرسختی وجود داشته و آن حفظ قدرت از سوی عرفات بوده است.
اکنون این فلسطینیان هستند که در صورت درگذشت عرفات بهای این مخالفت را خواهند پرداخت. در حالی که حتی در دوران حیات عرفات بی‌قانونی و مخاصمات داخلی بین گروه‌های شبه‌نظامی متعدد فلسطینی در نوار غزه و کرانه باختری بالا گرفته بود اکنون این نگرانی در بین مقامات حاکمیت خودگردان به وجود آمده که ایجاد وضعیتی بد می‌تواند شرایط را در سرزمین‌های فلسطینی به سوی وخامت و تشدید ناآرامی سوق دهد.
هانی المصری، از تحلیلگران فلسطینی ساکن رام‌الله با اشاره به اینکه عرفات به عنوان آهن‌ربایی برای جذب گروه‌های مختلف با علایق و منافع متضاد عمل می‌کرد، در این رابطه می‌گوید: از آنجا که او همه اختیارات را به خود محدود کرده مرگ او خلایی جدی به وجود خواهد آورد. به اعتقاد مصری در صورت درگذشت عرفات مخاصمات داخلی در سرزمین‌های فلسطینی تشدید خواهد شد. وی می‌افزاید: اینکه مخاصمات پس از عرفات تا چه حد گسترش پیدا می‌کند قائم به عوامل مختلف داخلی و خارجی از جمله تصمیم‌سازی‌های سیاسی و نظامی است.
عرفات که علاوه بر در اختیار داشتن مقام ریاست حاکمیت خودگردان فلسطینی، ریاست سازمان آزادیبخش فلسطینی و جنبش فتح را به عهده دارد عاملی برای اتحاد فلسطینیان است. به رغم تمامی انتقاداتی که به نحوه مدیریت او وارد می‌آید و حاکمیت تحت مدیریت او به فساد متهم شده است قدرت در سرزمین‌های فلسطینی در شخص او متمرکز شده و با مرگ عرفات، تمرکز قدرت از بین خواهد رفت و منافع گوناگون گروه‌های فلسطینی به عرصه کارزاری در داخل جامعه فلسطینیان تبدیل خواهد شد.
پس از دو هفته بیماری شدید، اسراییل روز پنجشنبه با صدور مجوز پایان حصر عرفات در مقر حاکمیت خودگردان فلسطینی در رام‌الله با عزیمت او به پاریس برای مداوا موافقت کرد. این اولین‌باری است که عرفات طی سه سال گذشته مقر خود در رام‌الله را ترک می‌کند.
اگرچه اسراییل و ایالات متحده به عرفات به منزله مانعی در برابر دستیابی به صلح پایدار در خاورماینه می‌نگرند اما به اعتقاد تحلیلگران خروج او از معادلات سیاسی عامل ایجاد تحرک در پروسه صلح نخواهد بود چرا که جانشین او هرکه باشد قادر نخواهد بود بر تلاش‌های اسراییل برای الحاق بخش‌هایی از کرانه باختری به قلمرو خود مهر تایید بزند.
دنی رابین اشتاین، کسی که زندگینامه رهبر فلسطینیان را به رشته تحریر درآورده معتقد است فقدان عرفات الزاماص به منزله میانه‌روی و سازشکاری جنبش فلسطینیان نخواهد بود. می‌گوید: باید منتظر هرج و مرج و فروپاشی نظم و قانون بود و این همه در حالی اتفاق خواهد افتاد که در غیاب سمبلی چون عرفات جامعه دچار انشقاق و تشتت خواهد شد.
اسراییل از نزدیک تحولات داخلی جامعه فلسطین را تحت نظر دارد. رنان گیسین از سخنگوهای آریل شارون، نخست‌وزیر اسراییل در واکنش به وخامت اوضاع جسمانی عرفات گفت: ما امیدواریم رهبری‌یی پس از عرفات قدرت را در فلسطین به دست گیرد که بتوانیم با او به مذاکره بپردازیم، رهبری که علاقه‌مند به انجام اصلاحات باشد.
بر روی کاغذ، پیش‌بینی‌هایی برای روزهای پس از درگذشت عرفات و آغاز روند جانشینی او وجود دارد. در صورت درگذشت ریاست حاکمیت خودگردان فلسطینی، قدرت به رییس شورای قانونگذاری فلسطینی که در حال حاضر در اختیار روحی فتوح است واگذار می‌شود که او موظف است طی 60 روز نسبت به برگزاری انتخابات عمومی برای انتخاب شخصی به جای عرفات اقدام کند. آنچه در عمل این پیش‌بینی مصرح در قانون اساسی حاکمیت خودگردان فلسطینی را زیر سوال می‌برد چگونگی برگزاری انتخاباتی عمومی است چرا که اسراییل از دیرباز با برگزاری آن مخالف بوده است.
به اعتقاد بسیاری فتوح که چهره‌یی ناشناخته است قدرت را به احمد قریع، نخست‌وزیر حاکمیت خودگردان فلسطینی تفویص خواهد کرد یا به چهره‌یی فاقد قدرت عملی و سمبلیک تبدیل خواهد شد. در واقع قدرت بین قریع و عباس تقسیم خواهد شد که هر یک از اعضای سابقه‌دار و قدیمی سازمان آزادیبخش فلسطینی و یاران دیرینه عرفات هستند و در انعقاد توافقنامه 1993 اسلو سهیم بوده‌اند.
در حالی که عباس را به عنوان فردی میانه‌رو می‌شناسند اما لزوم انسجام قدرت وی را ناچار خواهد کرد به سیاست‌های سرسختانه روی آورد و همین مساله دستیابی به اتفاق نظر بین چهره‌های کلیدی‌یی که پس از عرفات وارد منازعه قدرت می‌شوند را دشوار خواهد کرد.
از نقطه‌نظر مصری سایر بازیگران کلیدی روزهای پس از عرفات علاوه بر قریع و عباس افرادی چون هانی الحسن از اعضای کمیته مرکزی فتح‌أ بنیل شعث، وزیر امورخارجه حاکمیت خودگردان فلسطینی، محمد دهلان، رییس سابقه دایره امنیت نوار غزه: جبرییل رجوب،رییس پیشین دایره امنیت کرانه باختری و موسی عرفات، فرمانده نیروهای مستقر در غزه را در بر می‌گیرد.
البته نباید مروان برغوثی، رهبر زندانی شده فتح را فراموش کرد که براساس نظرسنجی‌های صورت گرفته بیش از هر یک از چهره‌هایی که اکنون به عنوان طرف‌های ذینفع در منازعه قدرت پس از عرفات مطرح هستند در بین جامعه فلسطینیان محبوبیت دارد. صرف‌نظر از آنچه پس از عرفات به وقوع پیوندد یک نکته در مورد ساختار حاکمیتی پس از درگذشت او مشخص است و آن تغییر شکل حاکمیت فلسطین خواهد بود. در آن زمان چه رقبا به رقابت و منازعه با یکدیگر بپردازند و چه به ائتلاف جمعی روی آورند آنچه کاملا مشهود است اینکه حاکمیت به سوی اشتراکی‌شدن پیش خواهد رفت که همین مساله موجب عدم هماهنگی بین اجزای حاکمیت خودگردان فلسطین خواهد شد.