نخستین تجربه فلسطین بدون عرفات

آغاز سال ۲۰۰۵ میلادى در فلسطین، به نوعى، تحت الشعاع تحولات در این منطقه اشغال شده در سال ۲۰۰۴ بود آنجا که مرگ مشکوک «یاسر عرفات» رئیس فقید دولت خودگردان و شخصیت کاریزماتیک نیم قرن گذشته او، فلسطینى ها را با نگرانى هاى ویژه اى در خصوص سرنوشت آینده شان تنها گذاشت.
فلسطینى ها، سال ۲۰۰۵ را با انتخاب «محمود عباس» (ابومازن) به سمت رئیس دولت خودگردان فلسطین در ۹ دسامبر به عنوان جانشین یاسر عرفات آغاز کردند؛ اقدامى که امید و آرزوها براى از سرگیرى روند سازش را بار دیگر زنده کرد.
برقرارى آتش بس بین فلسطینیان و رژیم صهیونیستى به منظور فراهم کردن فرصتى براى اجراى نقشه راه از نخستین اولویت هاى کارى «ابومازن» بود، زیرا توقف آنچه خشونت بین دو طرف نامیده مى شد، شرط اساسى از سرگیرى مذاکرات بین دو طرف مقرر شد.
ابومازن توانست با گرفتن تعهداتى از طرف اسرائیلى درباره توقف تجاوز علیه فلسطینیان و آزادسازى اسیران فلسطینى در بند زندان هاى رژیم صهیونیستى، گروه هاى مقاومت فلسطین و به ویژه حماس و جهاد اسلامى و گردان هاى الاقصى (شاخه نظامى فتح) را بر پایبندى به آتش بس متقاعد کند.
در نشست «شرم الشیخ» که روز ۸ فوریه و با حضور «آریل شارون» نخست وزیر رژیم صهیونیستى تشکیل شد، توافقنامه اى بین دو طرف مبنى بر اعلام آتش بس به امضا رسید. اما شارون این توافقنامه را به توقف حملات فلسطین و اقدام دولت خودگردان براى برچیدن گروه هاى فلسطینى ربط داد و از مجموع ۷۰۰۰ اسیر تنها با آزادسازى ۹۰۰ نفر آن هم در دو مرحله موافقت کرد و آزادسازى فلسطینى هایى را که به زعم خودش در کشتن یا زخمى یا زخمى شدن اسرائیلى ها دست داشتند، رد کرد.
اما تنها یک روز پس ازگذشت امضاى این توافقنامه، رژیم صهیونیستى آن را نقض کرد و یک فعال فلسطینى را در غزه به شهادت رساند و از آن پس، با هدف قرار دادن رهبران و اعضاى گروه هاى مقاومت اسلامى فلسطین از جمله حماس و جهاد اسلامى، به نقض تعهدات خود ادامه داد.
گروه هاى مقاومت نیز در پاسخ به این جنایت ها، شلیک موشک به شهرک هاى صهیونیستى را از سر گرفتند و جهاد اسلامى سه مورد عملیات شهادت طلبانه انجام داد که چند نفر از اسرائیلى ها در جریان آن کشته شدند.
با وجود پافشارى اسرائیل براى سرکوب گروه هاى مقاومت فلسطین، ابومازن با این درخواست مخالفت کرد و خواستار ادامه گفت وگو با گروه هاى مقاومت به منظور خلع سلاح آنان شد.
در سایه افزایش جنایت هاى رژیم صهیونیستى، نیروهاى مقاومت از جمله حماس اعلام کردند که با پایان سال ،۲۰۰۵ دیگر آتش بس را تمدید نخواهند کرد، آنگونه که شاخه هاى نظامى حماس، جهاد اسلامى و فتح با صدور بیانیه اى پایان آتش بس یکساله را اعلام کردند.

عقب نشینى از غزه و روند صلح
در تاریخ ۲۰ فوریه، کابینه وزارتى رژیم صهیونیستى، با آغاز اجراى طرح یکجانبه تخلیه نوار غزه و چند شهرک در کرانه باخترى و همچنین تغییر مسیر دیوار حایل با هدف نزدیکى به خط سبز که از سوى شارون ارائه شده بود، موافقت کرد.
این عملیات در تاریخ ۲۶ ژوئن و به رغم مخالفت سرسختانه شهرک نشینان آغاز شد و در تاریخ ۲۲ آگوست به پایان مى رسد.
در نتیجه اجراى این عملیات، «بنیامین نتنیاهو» وزیر دارایى این رژیم که هم اکنون ریاست حزب لیکود را برعهده دارد، استعفا داد.
پس از آن توافقنامه، گذرگاه رفح با وساطت آمریکا و نظارت اتحادیه اروپا و با شرایط تعیین شده از سوى تل آویو، بین دو طرف اسرائیل و فلسطین به امضا رسید، اما تل آویو همچنان افتتاح گذرگاه امن بین کرانه باخترى و نوار غزه را به حالت تعلیق گذاشته است. اخیراً نیز اسرائیل به بهانه جلوگیرى از شلیک موشک هاى فلسطین از شمال نوار غزه اعلام کرده است که قصد دارد در این قسمت، منطقه بى طرف ایجاد کند.
با وجودى که اسرائیل شهر «اریحا» و «طولکرم» را به دولت خودگردان تحویل داده، اما همچنان به حاکمیت خود بر کرانه باخترى و قدس پایبند بوده است و حاضر به تخلیه شهرک هاى اصلى نیست و تنها ۴ شهرک کوچک و دورافتاده در شمال کرانه باخترى را تخلیه کرده است.
ابومازن نیز در سفر به واشنگتن و دیدار با «جورج بوش» رئیس جمهورى آمریکا پیش از اجرایى شدن طرح یکجانبه خروج از غزه، نتوانست تعهد واشنگتن را براى این قضیه جلب کند.
بوش گفته بود که به اعتقاد او، تشکیل دو دولت دموکراتیک در کنار یکدیگر ممکن است، اما از ارائه هرگونه تعهدى درباره اعمال فشار بر اسرائیل براى قبول این راه حل امتناع کرد.

انتخابات فلسطین و اختلافات
در چارچوب تلاش فلسطینیان براى اداره امور خود، دولت خودگردان، سه دوره انتخابات شهرداریها را در کرانه باخترى و نوار غزه و نیز یک دوره در سال ۲۰۰۴ (مجموعاً چهار دوره) برگزار کرد.
حماس در این انتخابات به ویژه در دوره چهارم که در شهرهاى اصلى کرانه باخترى و مناطق نوار غزه برگزار شد، به موفقیت هاى چشمگیرى دست یافت. در مجموع، این جنبش اسلامى توانست ۵۰‎/۵ درصد از کرسى هاى متعلق به شوراهاى شهر را به خود اختصاص دهد.
همزمان با این اختلافات، درگیرى هایى در داخل فتح - بزرگترین تشکل در سازمان آزادى بخش فلسطین - بروز کرد که در نتیجه آن، فتح ابتدا دو لیست براى ورود به انتخابات مجلس قانونگذارى (۲۵ ژانویه) ارائه داد، اما پس از آن به دلیل ترس از تسلط حماس بر مجلس قانونگذارى، بار دیگر، یک لیست واحد ارائه شد.
از سوى دیگر، اسرائیل با حمایت واشنگتن، به دلیل پایبندى حماس به مقاومت، با مشارکت این جنبش در انتخابات فلسطین مخالفت مى کند.
از لحاظ داخلى نیز فلسطین با درگیرى ها و اختلافات داخلى روبرو بوده است که حتى به ترور برخى از شخصیت ها از جمله «موسى عرفات» مشاور نظامى ابومازن و رئیس سابق اطلاعات نظامى فلسطین انجامید.
با وجود این، فلسطین با همه اختلافات و درگیرى هاى پیش آمده بین نیروهاى پلیس فلسطین و اعضاى حماس باز هم وحدت داخلى را حفظ کرده است.
از سویى، به رغم فراز و فرودها در تحولات سیاسى فلسطین، اسرائیل نیز از پیامدهاى منطقه اى و بین المللى در امان نبود.
در بافت سیاسى این رژیم به ویژه پس از تخلیه غزه، اختلافات گسترده اى بروز کرد که ابتدا با شکست «شیمون پرز» رئیس سنتى حزب کارگر اسرائیل آغاز شد و پس از آن با خروج غیرمنتظره شارون نخست وزیر این رژیم از حزب لیکود ادامه یافت.
تمامى این تحولات در کنار خروج وزیران حزب کارگر دولت شارون، در نهایت، به اعلام برگزارى انتخابات زودرس در اسرائیل انجامید.
در این میان، «کادیما»، حزب جدید التأسیسى که شارون بنا دارد از طریق مانیفست سیاسى آن، تحولى در حل و فصل نزاع هاى موجود در فلسطین و منطقه عربى صورت دهد، پا به عرصه فعالیت هاى سیاسى گذاشته است و در کنار خود، دو رقیب به نام هاى لیکود افراطى و حزب کارگر که شعار صلح سر داده است، مى بیند.
به عقیده بسیارى از تحلیلگران، سال ۲۰۰۶ میلادى، سالى سرنوشت ساز براى تحولات فلسطین خواهد بود.
از یک سو، چنانچه گروه هاى فلسطینى وارد روند سیاسى در این کشور اشغال شده شوند، تجربه اى نوین میان حرکت مقاومت و فعالیت سیاسى خود به آزمون خواهند گذاشت و از دیگر سو، آمریکا و اسرائیل نیز مترصد مشارکت سیاسى گروه هایى هستند که چند دهه تنها رویکردى مقاومت گونه و نظامى داشتند و براى این فرصت لحظه شمارى مى کردند تا به این ترتیب آتش انتفاضه و رویکرد جهادى را با ورود آنان به رقابت هاى سیاسى و حزبى خاموش کنند.
در این حال، دو موضع متفاوت جهاد اسلامى و حماس نسبت به روند تحولات فلسطین بر نگرانى هاى ناظران منطقه اى نسبت به آینده تحولات فلسطین بیش از پیش افزوده است.
در هر حال، برگزارى انتخابات مجلس قانونگذارى، احتمالاً نخستین آزمون حساس در فلسطین در سال جدید میلادى خواهد بود، ضمن آنکه تکلیف آتش بس نیز مى تواند اولین چالش بزرگ فلسطینى ها در سال ۲۰۰۶ قلمداد شود.