تاثیر انقلاب ایران در تأسیس حزب الله لبنان

در مقالات قبل به برخی از مهمترین تاثیرات جهانی انقلاب اسلامی ایران از جمله «تغییر گفتمان انقلاب و تغییر در نظریه‌های سیاسی غالب در جهان»؛ «تغییر معادلات سیاسی جهان و فروپاشی نظام دوقطبی حاکم بر جهان»؛ «احیای ارزشها و اندیشه‌های ناب اسلامی»؛ «مبارزه با صهیونیسم جهانی»؛ «بازتاب انقلاب اسلامی بر مبارزات شیعیان لبنان» و «تقویت هویت اسلامی مسلمانان» اشاره نمودیم. بحث پیرامون بازتاب انقلاب اسلامی بر جهان اسلام بویژه شیعیان لبنان را در این نوشتار ادامه می‌دهیم. وجه بارز و مشخص انقلاب اسلامی ایران و تاثیرگذاری کیفی آن، وارد کردن عنصر دین و مکتب اسلام در معادلات، معاملات و تعاملات نظام بین الملل بود. انقلاب اسلامی با یک مکتب پویا و فراگیر، بافت سیاسی جهان را تغییر داده و تاریخ و قدرت اسلام را از نو در روابط بین الملل مطرح کرد و عکس العمل‌ها و جبهه‌بندی‌های جدیدی را در دنیا پدید آورد. با توجه به اسلامی بودن، این انقلاب که خود یک ایدئولوژی فراگیر و جهان شمول می‌باشد و در باور دیرین بیش از یک پنجم جمعیت جهان ریشه و نفوذ دارد، اثرات شگرف و فوق‌العاده‌ای بر جای گذاشت. یکی از اثرات آن، بیداری اسلامی و احیای اسلام سیاسی در میان جوامع اسلامی بود. تحت تاثیر این بیداری، حرکت‌ها و جنبش های اسلامی در سراسر جهان جان تازه ای گرفتند و شدت و گسترش آنها آن قدر فزونی یافت که خطر کمونیسم برای غرب و آمریکا را تحت الشعاع قرار داد. بر همین مبنا، استراتژیست‌های غربی با عنوان کردن خطر بنیادگرایی اسلامی نشات گرفته از انقلاب، ایران را به عنوان مهمترین بلکه تنها تهدید جدی علیه ثبات و توازن موجود به نفع غرب تلقی کردند(1). لس اسپین رئیس کمیته نیروهای مسلح مجلس نمایندگان آمریکا در این مورد تاکید دارد: «باید هدف استراتژی آمریکا متوقف کردن ایران در گسترش انقلاب اسلامی بنیادگرای خود به جهان عرب بویژه خلیج فارس باشد حتی اگر در این راه استفاده از نیروهای نظامی لازم گردد»(2). از این منظر، خیزش‌ها و جنبش‌های اسلامی در کشورهای مسلمان به سرعت جای نهضت‌های مارکسیستی، سوسیالیستی، ناسیونالیستی و لیبرالیستی را گرفت و به عنوان تنها راه نجات ملت‌ها از سلطه‌ی امپریالیسم، مقبولیت عمومی پیدا کرد. در نوشتار قبل به طور اجمال در خصوص تاثیر انقلاب اسلامی ایران در لبنان، مطالبی عنوان شد. در حال حاضر هر جا سخنی از انقلاب اسلامی در فراسوی مرزها و در جهان اسلام به میان می‌آید، اذهان متوجه لبنان و در کانون آن حزب الله می‌شود. سیاسی – تشکیلاتی شدن شیعیان لبنان در قالب جنبش حزب الله و نقش آفرینی چشمگیر آن در صحنه‌ داخلی لبنان در کل منطقه، بخصوص در ارتباط با معادله‌ قدرت اسرائیل، به طور قطع بازتاب انقلاب اسلامی تلقی می‌شود. امام موسی صدر و شهید چمران قبل از انقلاب اسلامی به طور چشمگیری شیعیان لبنان را با تاسیس حرکت المحرومین و شاخه نظامی سیاسی آن یعنی «امل» سیاسی- تشکیلاتی کردند و با پیروزی انقلاب اسلامی این روند تقویت و تشدید شد. نقش دیگری که انقلاب ایفا کرد، بروز انشعاب در امل بود که شعبه رادیکال آن به رهبری حسین موسوی کاملا از انقلاب اسلامی تبعیت می‌کرد اما شاخه اصلی به رهبری نبیه بری، عمدتاً مشی سیاسی و محافظه‌کارانه‌تری انتخاب کرده و مایل بود دایره‌ عمل خود را در مقابل انقلاب اسلامی ایران مستقل نگه دارد. اما شدیدترین و محسوس‌ترین اثر انقلاب اسلامی در لبنان، تاسیس و ایجاد جنبش حزب الله می‌باشد(3). به دنبال هجوم اسرائیل به لبنان و با تصویب شورای عالی دفاع جمهوری اسلامی ایران، گروهی از نیروهای سپاه پاسداران به منظور مقابله با تجاوزات اسرائیل وارد این کشور شده و کار خود را از 15 خرداد ماه 1361 به صورت همه جانبه شروع کردند. ولی پس از دستور امام و شعار راه قدس از کربلا می‌گذرد؛ ماموریت نیروهای اعزامی سپاه پاسداران تغییر کرده و موضوع مشارکت مستقیم لغو شد، اما به علت نیاز شدید به آموزش نظامی، سپاه ایران تربیت نیروهای نظامی لبنان را بر عهده گرفت(4). حزب الله در فضاهای شهری جنوب و شرق بیروت و در میان مردمان محروم بویژه، بعد از حمله‌ اسرائیل به لبنان و اشغال مناطق وسیعی از خاک آن کشور و تحت تاثیر انقلاب اسلامی و کمک و یاری جمهوری اسلامی و به منظور حفظ دستاوردهای انقلاب و حفظ اسلام در منطقه و تامین حقوق مسلمین لبنان و مبارزه با اسرائیل و دست نشانده‌های آن در منطقه توسط عده‌ای از جوانان و روحانیون مبارز و مخلص لبنانی که اکثر آنها قبلاً از افراد و مسئولین با سابقه در جنبش امل بودند تشکیل شد. ابتدا این جنبش با یاری و همکاری سپاه پاسداران، نیروهای مبارز خود را که تشنه انقلاب اسلامی بودند، آموزش داده و در راه بسیج و سازماندهی نظامی بر علیه دشمن صهیونیستی به کار گرفت و دست به انجام عملیاتی ضد اسرائیلی در جنوب لبنان زد که اکثراً جنبه‌ استشهادی و پارتیزانی داشت. سپس توانست با تکیه بر این موفقیت‌ها، بخش عمده‌ای از شیعیان لبنان را که از سیاستهای رهبری (امل) و تناقض عملکرد آن با میثاق جنبش که امام موسی صدر تعیین کرده بود، ناامید و تشنه انقلاب اسلامی بودند، جذب کند و از پشتوانه دیگر مسلمانان لبنان نیز برخوردار شود و به عنوان اسوه تنها جریان تامین کننده اهداف اسلامی در لبنان متجلی گردد. این جنبش به واسطه‌ دو رشته فعالیت به سرعت خودش را متمایز ساخت، یکی عملیات شهادت‌طلبانه علیه اشغالگران اسرائیلی و دیگری تبعیت بی‌چون و چرا از انقلاب اسلامی در لبنان(5) ، چنانکه یکی از اعضای حزب الله لبنان می‌گوید: «ما مظهر انقلاب اسلامی در لبنان هستیم، انقلاب اسلامی در ایران الهام بخش ماست. امام خمینی (ره) رهبر بزرگ ماست. او الهام بخش رؤسای ماست»(6)

*پی‌نوشتها در دفتر روزنامه موجود است.