خاورمیانه نو
کتاب « خاورمیانه نو (نظریه و عمل) » نوشته جمعی از نویسندگان و ترجمه عسگر قهرمانپور است که از سوی انتشارات امیر کبیر در اختیار علاقه مندان به موضوعات منطقه خاورمیانه قرار گرفته است. کتاب توسط سه تن از نویسندگان که فرد هالیدی برجستهترین آنها است، به نگارش درآمده است. کتاب مجموعه مقالاتی در دو بخش نظری و عملی است که تحولات و موضوعات مهم خاورمیانه را بعد از جنگ سرد تا به امروز بررسی می¬کند. بخش نظری کتاب تلاش می¬کند برای تحلیل تحولات خاورمیانه یک طرح نظری ارائه کند و بخش عملی نیز با کمک گرفتن از چنین طرحی موضوعات مهم خاورمیانه را تحلیل می¬کند و با نگاهی کوتاه به چالش¬ها و تحولات آینده منطقه پایان مییابد.
بی تردید انقلابهای جدید در خاورمیانه بیشتر به زلزلههای سیاسی گذشته شباهت دارد. تحلیل ماهیت حوادث و تحولات اخیر خاورمیانه از اهمیت زیادی برخوردار است. هر کشوری به نوبه خود متفاوت است. یک عامل کلیدی در این انقلابها بسیار مهم است و آن نقش ارتش است. اگر نیروهای مسلح از رژیم موجود حمایت نکنند رژیم سقوط خواهد کرد. اما اگر نیروهای مسلح پشت حکومت بایستند انقلابی صورت نخواهد گرفت. نکته دیگر این که مسئله مذهب و هویت ملی در خاورمیانه بسیار قدرتمند است.در این میان سیاست آمریکا در قبال خاورمیانه درخور توجه است. اگر تا دیروز آمریکا مدام به کشور های اقتدارگرای حامی خود در خاورمیانه مثل مصر کمک می کرد تا همچنان بر اریکه قدرت بمانند امروز دولت اوباما برای سرنگونی مبارک کمک می کند. اگر تا دیروز دولت بوش به متحدان استراتژیک عرب خود در خاورمیانه کمک میکرد تا در برابر جمهوری اسلامی ایران خصومت ورزی کنند امروز دولت اوباما به سرنگونی این متحدان استراتژیک یاری می رساند. بنابر این فهم سیاست خارجی آمریکا در قابل خاورمیانه نو نیز بسیار مهم است. واقعیت این است که معضل اسلام گرایی دهههاست گریبانگیر سیاست آمریکا در خاورمیانه شده است.ادامه….
کتاب «خاورمیانه نو» در هشت فصل تهیه و تنظیم شده است؛ فرد هالیدی که نویسنده مقاله فصل اول این کتاب است، در این بخش نظریه روابط بینالملل و خاورمیانه نو را از منظر پنج رهیافت تاریخی، واقع گرایی، سیاست خارجی، سازهانگاری و جامعهشناسی تاریخی بررسی میکند. با مطالعه این فصل از کتاب میتوان تحولات اخیر را نیز به خوبی تحلیل و تبیین کرد. به زعم نویسنده هر رهیافت پنجره¬ای تازه به روی تحولات خاورمیانه است.
فصل دوم با عنوان «نظم و تغییر در خاورمیانه چرخش نئوگرامشی در رهیافت جامعه بین المللی» را هینه بوش، از اساتید حوزه خاورمیانه به رشته تحریر درآورده است. نویسنده در این فصل نظام منطقه¬ای خاورمیانه که در همان بدو تولدش با شکاف میان واقعیت¬های مادی چندپارگی دولت و وابستگی اقتصادی و هویت¬های اسلامی و عربی مواجه شده است را مورد بررسی قرار می دهد. فصل سوم با عنوان «خاورمیانه از منظر نظریه مکتب انگلیسی: جامعه بینالمللی منطقه¬ای؟» را «بری بوزان» از اساتید حوزه مطالعات امنیتی و خاورمیانه نوشته است. نویسنده تلاش دارد از یک سو خاورمیانه را در چارچوب جامعه بینالمللی و از سوی دیگر از منظری غیرغربی نگاه و تحلیل کند.
بخش دوم کتاب به موضوعات مهمی که خاورمیانه بعد از دوران جنگ سرد گریبانگیر آنهاست می¬پردازد. فصل چهارم تا هشتم برگرفته از کتاب روابط بین الملل خاورمیانه ویراسته «لوئیس فاوست» است. نظام دولت¬ها در خاورمیانه نو، نفت و اقتصاد سیاسی و شکاف ژئوپولیتیک و ژئواکونومیک از جمله موضوعاتی هستند که در این بخش بررسی می¬شوند. مسئله نفت و آینده آن به ویژه برای کشورهایی مثل جمهوری اسلامی ایران از اهمیت زیادی برخوردار است. حتی کنار آمدن با نظام بینالملل در آینده¬ای که هژمونی آمریکا سایه خود را بر خاورمیانه انداخته است، برای هر نظامی امر مهمی است.
فصل چهارم با عنوان «ظهور خاورمیانه در نظام دولت مدرن» تاریخ ظهور خاورمیانه نو را در نظام بینالمللی بررسی میکند. نویسنده این مقاله اویگن روگان، استاد اقتصاد سیاسی در موسسه دانشگاه اروپایی و استاد مهمان در مطالعات خاورمیانه در دانشگاه جان هاپکینز است. فصل پنجم کتاب داستان جنگ سرد در خاورمیانه را بازگو می¬کند. از نظر «پیتر اسلاکت» نویسنده این فصل، قدرت استدلالی واقع گرایی، قدرت تبیینی مهمی است. هرچند اسلاکت متوجه ساختار منطقه¬ای است، اما طرفدار این نظریه است که سیاست قدرت و نفوذ که به میزان زیادی ریشه در ساختار نظام دوقطبی دارد، رفتار اجزای آن را تعیین میکند. از این رو وی معتقد است خاورمیانه در برابر نفوذ و فشارهای ابرقدرت بسیار آسیبپذیر بوده است.
فصل ششم این اثر به دوره پس از جنگ سرد میپردازد. «کرانی» نویسنده تلاش دارد دیدگاه¬های مفهومی پس از جنگ سرد را مورد توجه قرار دهد. این فصل تحلیلی، به جای ارائه یک دورنمای تاریخ نگاری، نقاط عطف تحول و توسعه منطقه خاورمیانه را در پانزده سال گذشته بررسی می¬کند. در این فصل موضوعاتی همچون« نفت، کشمکش¬های متعارف و جدیتر از آن، سیاست و مذهب، تاثیرات منفی افزایش قیمت ناگهانی نفت و تلاش¬هایی در همکاری منطقه¬ای برای مهیا کردن بهرههای صلح و سرانجام به بررسی تکثر و مفهوم گستره تهدیدهای امنیت ملی» مورد توجه نویسنده بوده است. فصل هشتم این کتاب ۲۱۵ صفحهای با عنوان «نتیجه¬گیری، چالش¬های پیش رو و آینده منطقه» به بررسی چالش¬های فراروی دولتهای خاورمیانه در آینده و چشم¬انداز منطقه می¬پردازد.