يهود و زبان عبري و تأثير آن بر جامعه انگليس
زبان عبري نه تنها از قرن دهم تا پانزدهم كه دوران شكوفايي بي‌مانند ادبيات عبري در اسپانيا بود رونق داشت
بلكه از آن پس نيز شعرا و نويسندگان، با بهره‌گيري از اين زبان چنان آثار بديعي خلق كرده‌اند كه نظير آنها را در هيچ يك از زبانهاي منسوخ جهان نمي‌توان يافت. زبان عبري به هيچ‌وجه در رديف زبانهاي منسوخ و مرده قرار ندارد. عبري هرگز زباني مرده نبوده است. زبان عبري در طول تاريخ طولاني خود پيوسته به عنوان وسيله‌اي براي بيان انديشه‌ها و احساسات پوياي يهوديان خواه در كلام و خواه در نوشته‌ها مورد استفاده قرار گرفته است. كاربرد اين زبان در مقام يك وسيله ارتباطي ملي براي گفتگوي روزمره، با انهدام سازمان سياسي مردم يهود، متوقف شد. اما اين فاجعه همانگونه كه نتوانست ملت يهود را از ميان ببرد از نابود كردن زبان عبري نيز عاجز ماند. احياي شكوهمند زبان عبري در عصر حاضر در فلسطين كه ازجمله دستاوردهاي بزرگ جنبش صهيونيست به شمار مي‌رود، نشان داد كه تنها به اين زبان بي‌توجهي شده بود، و عبري همچنان، زباني زنده است.
زبان عبري نيز به علت سادگي و طبيعي بودن تحسين‌آميز آن همچون تعاليم و انديشه‌هاي كتاب مقدس تأثير مشابهي بر افكار و عقايد مردم انگليس، برجاي گذاشته است. زبان عبري به علت دوري از تكلف و اجتناب از تعابير دشوار و ساختگي، از فصاحت طبيعي ويژه‌اي برخوردار است و در عين سادگي با روشني هر چه تمامتر تفاوت ظريف معاني واژه‌ها را بازگو مي‌كند. اين زبان براي مردم انگليس از جذابيت خاصي برخوردار است چون زبان مقدسي است كه از عالم ملكوت و حريم عهد عتيق كه پاسداران مؤمن آن را مردم اسرائيل تشكيل مي‌دهند، نشأت گرفته است. جهان سامي در طول تاريخ چنان تأثيري بر تمدن بشري برجاي گذاشته است كه مانندي براي آن نمي‌توان يافت و چنانچه آينده را نيز با معيار گذشته ارزيابي كنيم اين زبان بدون شك براي تمامي ساكنان كره زمين منافع سرشاري به ارمغان خواهد آورد. زبان شعر كتاب مقدس بي‌بديل است.
توماس دوكوينسي مي‌گويد زبان عبري با جاي گرفتن در زواياي پنهان قلب بشر و تقويت احساسات معنوي كه انسان را به دنياهاي ناديده پيوند مي‌دهند، براي هميشه به نيرويي مقتدر در نظام بشري تبديل شده است. اين زبان شانه به شانه نژاد انساني، بدون تأثيرپذيري از انقلابهايي كه در زمينه ادبيات و ساختار جوامع رخ داده است، به حيات خود ادامه مي‌دهد.
زبان عبري در بيان مسايل مشخص، از كارايي فوق‌العاده برخوردار است و اساسآ حالت شخصي دارد. در زمينه شعر، زبان عبري به بهترين شكل ممكن انديشه‌هاي شاعر را منعكس مي‌كند و تجربه‌هاي شخصي شاعر را در مراحل مختلف زندگي تبيين مي‌كند. آهنگ شاعرانه به غايت زيباي زبان عبري، از رواني و سادگي آشكار آن سرچشمه مي‌گيرد. در اين زبان، هيچ نوع دستور خاصي براي وزن و قافيه وجود ندارد. شعر عبري زباني پررمز و راز دارد و با صراحت و فاش‌گويي بيگانه است. از جمله ويژگيهاي هنري سبك شعر عبري، توازن يا تقارن منطقي بين دو مصراع يك بيت واحد يا مراعات‌النظير است.
بيان ظريف و زيباي مطالب به گونه‌اي متقارن، يعني رعايت يگانگي طرح و تنوع شكل، ازجمله ويژگيهاي بي‌مانند زبان شعر عبري به شمار مي‌رود. مراعات‌النظير قانون و لازمه كمال است. انديشه و كلام، جسم و جان، دنيا و آخرت، مراعات‌النظيرهاي الهي هستند.
عبري زباني بي‌نهايت شهودي است كه براي بيان موجز و فصيح تعاليم معنوي، مذهبي و حقايق اخلاقي، از قابليت انعطاف خاصي برخوردار است.
برجسته‌ترين آثار ادبيات انگليس، از زبان عبري كتاب مقدس، الهام گرفته‌اند. در تمامي آثار و نوشته‌هاي فرانسيس بيكن تأثير معنوي كتاب مقدس به خوبي مشهود است. اما در مقاله‌هاي بيكن كه وي ارزش خاصي براي آنها قائل بوده و در اوج بلوغ فكري و شناخت تجربي خود با دقت تمام به بازنگري و بازنويسي آنها پرداخت و مي‌توان اين رساله‌ها و مقالات را جوهر و تبلور نبوغ وي تلقي كرد، اين مشخصه چنان آشكار است كه همه خوانندگان آثارش، به آن پي مي‌برند.
با اين همه، بارزترين نمونه حرمت و اداي احترام به كتاب مقدس را مي‌توان در آثار ويليام شكسپير پيدا كرد. شكسپير كه تقريبآ در هر زمينه‌اي گوي سبقت را از ديگران ربوده است در اداي احترام به كتاب مقدس نيز سرآمد همگان محسوب مي‌شود. نوشته‌هاي وي چنان آكنده از تعاليم كتاب مقدس است كه بندرت مي‌توان صفحه‌اي از نوشته‌هاي او را پيدا كرد كه در آن يكي از تعاليم بزرگ كتاب مقدّس به عاريت گرفته نشده باشد. كتاب مقدس نه تنها بر افكار و انديشه‌ها بلكه بر تعابير و اصطلاحاتي كه وي در نوشته‌هاي خود به كار برده و بر رواني فوق‌العاده سبك وي تأثير گذاشته است و در ضمن اشاره‌هاي مستقيم و غير مستقيم بي‌شمار وي به سرگذشت كتاب مقدس، اشخاص، مكانها، رويدادها، آموزه‌ها، روايات، تعاليم و حتي عبارات كتاب مقدس از شناخت و انس و الفت بسيار وي به اين كتاب حكايت دارد. جنبش اصلاح دين سبب شد تا كتاب مقدس در تمامي آثار ادبي دوران اليزابت رخنه كند. كتاب مقدس ويژگي متمايز دوران بود و طبيعي بود كه به ظهور بزرگترين نابغه آن زمان بيانجامد.
تأثير معنويت زبان عبري بر سروده‌هاي جان ميلتون به خوبي مشهود است.
منظومه بهشت گمشده را كه يكي از باشكوه‌ترين منظومه‌هاي حماسي ادبيات جهان است بايد فردي خلق كرده باشد كه كتاب مقدس را از بر كرده بود. ابيات اين سروده حماسي در واقع تركيبي از عبارات و واژه‌هاي كتاب مقدس است و يا سخت از آن الهام گرفته‌اند. ميلتون زبان عبري را مي‌دانست و تمامي سروده‌هاي وي از خصوصيت اين زبان نشأت گرفته است. همين معنويتي كه در اشعار ميلتون تجلي يافته بود سبب شد تا انگليس در برقراري آزادي مذهبي پيشگام شود. تجليل از آرمان تقوي و عدالت در ميان ملل مختلف جهان، نه تنها براي يهوديان ثمربخش بود بلكه همين عدالتخواهي سبب شد تا جامعه بين‌المللي چند ماه پيش از سفر منشه بن اسرائيل به انگليس، عاملان كشتار پروتستانها را در پيه‌مون محكوم كند.
در پايان بررسي مسائل مربوط به اين دوره لازم مي‌دانم تا به سروده‌هاي خون‌آلوده ابراهام كاولي به نام داوودي‌ها اشاره كنم كه گويا از زبان كتاب مقدس الهام گرفته است... همگان به اين واقعيت اذعان دارند كه در نيمه دوم قرن هفدهم، سه روحاني مسيحي به نامهاي اسقف جرمي تيلور سراسقف جان تيلواستون و دكتر اسحاق بارو شهرت و اعتبار خاصي پيدا كردند. آثار و نوشته‌هاي آنان هنوز هم الهامبخش نويسندگان بوده و مخزن انديشه و حكمت به شمار مي‌روند. شايد بتوان گفت كه تاريخ ادبيات انگليس همانند آنان كمتر به خود ديده و قطعآ كسي نتوانسته است گوي سبقت را از اين سه روحاني بربايد. انس و آشنايي اين سه تن با كتاب مقدس در خلال سالهاي طولاني كسب علم و معرفت، عامل اصلي موفقيت آنها محسوب مي‌شود و نوشته‌هاي آنان از تأثيرپذيري شديد آثارشان از كتاب آسماني حكايت دارد...
در نوشته‌هاي جان درايدن به ويژه در آثار مجادله برانگيز وي... ازجمله گوزن و پلنگ جلوه‌هاي بسياري از كتاب مقدس به چشم مي‌خورد.
در شعر زيباي عزلت‌نشين اثر توماس پارنل تأثير نفوذ كتاب مقدس به خوبي مشهود است.
با مروري بر ديوان مسيح موعود سروده الكساندر پوپ كه بسياري از عبارات و تعابير كتاب آسماني كلمه به كلمه در آن بازتاب يافته است، هر خواننده‌اي به سادگي به تأثير چشمگير اين كتاب بر آثار اين شاعر انگليسي پي خواهد برد. جوزف اديسون بر ظرافت و زيبائيهاي موجود در ترجمه انگليسي
كتاب مقدس تأكيد ورزيده است. اديسون بنيانگذار سبك ناب كلاسيك و پيراسته‌اي در شعر انگليسي است كه از زمان انتشار نشريه اسپكتيتور، به عنوان نمونه بي‌مانند اين سبك قلمداد مي‌شود. با آگاهي از عواطف و احساسات اين شاعر و نويسنده تواناي انگليسي به اين نكته پي مي‌بريم كه وي در شكل دادن سبك شعر خود، انبوهي از تعابير شاعرانه را از همان چيزهايي كه بسيار نيز آنها را ستوده است، به عاريت گرفته و ترجمه انگليسي ]كتاب مقدس[ در سروده‌ها و آثار اين شاعر و حتي نويسندگان معاصر تأثير بسزايي برجاي گذاشته است.
با آنكه سروده‌هاي ويليام كاوپر (وي در دوره‌اي از زندگي خود شديدآ تحت تأثير مذهب قرار گرفت.) آكنده از احساسات مذهبي است. او بدون شك ازجمله ستايشگران ترجمه كتاب مقدس بود و شديدآ به نوشته‌هاي مذهبي علاقه نشان مي‌داد. اما نشانه‌اي جز تأثيرپذيري كلي زبان عبري و كتاب مقدس بر سروده‌هاي وي، به چشم نمي‌خورد...
شعر طغيان اسلام در دوازده ترانه نشان مي‌دهد كه بايرون تحت تأثير برخي از عبادتهاي عرفاني حزقيال قرار داشته است.
در سروده‌هاي رابرت ساولي نشانه‌هايي از تعابير و مفاهيم كتاب مقدس به چشم مي‌خورد.
در سروده‌هاي شيواي توماس مور نشانه‌هاي فراواني از الهام گرفتن از كتاب مقدس ديده مي‌شود.
حال كه تأثير چشمگير ترجمه كتاب مقدس از زبان عبري به انگليسي را بر سروده‌هاي شاعران انگليسي در خلال قرون 17 و 18 به خوبي دريافتيم، اكنون لازم است تا تأثير اين ترجمه بر آثار منثور انگليسي را مورد ارزيابي قرار دهيم... در نوشته‌هاي بسياري از نويسندگان برجسته انگليسي عباراتي وجود دارد كه مي‌توان گفت سبك نگارش و ايده‌هاي عنوان شده در آنها از كتاب مقدس الهام گرفته يا دست كم به نوعي تحت تأثير ترجمه اين كتاب قرار داشته‌اند... در نوشته‌هاي سر توماس براون نويسنده‌اي كه در زمان ملكه اليزابت (1603-1533) از شهرت و اعتبار چشمگيري برخوردار بود نشانه‌هاي فراواني از نفوذ كتاب مقدس به چشم مي‌خورد. آثار برجاي مانده از ادوارد هايد كنت كلارندون بويژه پيشگفتار و بخشهايي از جلد اوّل تاريخ شورش و جنگهاي داخلي انگليس حتي بدبين و شكاك‌ترين خواننده را مجاب مي‌كند كه اين نويسنده تحت تأثير ترجمه كتاب مقدس قرار داشته است.
گرچه شايد گفتن اين سخن كه هنر نطق و خطابه نيز از كتاب مقدس تأثير پذيرفته است، غيرعادي جلوه كند شواهد موجود نشان مي‌دهد كه ترجمه اين كتاب، در اين زمينه نيز موثر و الهامبخش بوده است. در نطق جان پيم و چند تن ديگر از نمايندگان در پاسخ به اعلام جرم كنت استرافورد عليه ويسكنت فالكند و سرهنري وين به هنگام بحثهاي مربوط به اصلاح ساختار اسقفي، نمونه و شواهد بسياري از تأثير كتاب مقدس بر چگونگي سخنوري در انگليس به چشم مي‌خورد.
ويليام پيت اوّل كنت چتهم كه بزرگترين خطيب و سخنور تاريخ انگليس به شمار مي‌رود، به كساني كه به فن سخنوري علاقمند و خواهان فصاحت و بلاغت كلام بودند توصيه مي‌كرد تا نوشته‌هاي اسحاق بارو ، اين نويسنده پركار را بخوانند. نوشته‌هاي بارو، سرشار از مفاهيم و تعابيري است كه از كتاب مقدس به عاريت گرفته شده و سبك وي سخت تحت تأثير اين كتاب قرار داشته است.
بدين ترتيب، اغراق نخواهد بود اگر بگوئيم زبان انگليسي به ميزان قابل ملاحظه‌اي از ترجمه كتاب مقدس از زبان عبري به اين زبان، تأثير گرفته است.
با توجه به آنچه كه گفته شد مي‌توان از ترجمه كتاب مقدس به زبان انگليسي به عنوان مهمترين رويداد در تاريخ ادبيات انگليس ياد كرد: ... كساني كه بيشتر ترجمه‌هاي كتاب مقدس را به زبانهاي اروپايي با اصل آن مقايسه كرده‌اند همگي بر اين نكته اذعان دارند كه ترجمه انگليسي اين كتاب در مقايسه با ديگر زبانهاي اروپايي از دقت و امانتداري بيشتري برخوردار است... علاوه بر اين، مترجمان نه تنها ترجمه‌اي معيار از كتاب مقدس به دست داده‌اند بلكه ترجمه آنها خود به معياري براي زبان انگليسي تبديل شده است.
زبان انگليسي در زمان ترجمه كتاب مقدس براي اين كار عظيم از توانايي لازم برخوردار نبود، اما خداوند مترجمان را قادر ساخت تا همچون كوه سينا استوار بمانند و بدرخشند و مقام و مرتبه زبان كشور خود را چنان ارتقاء و اعتبار بخشند كه به پاي زبانهاي اصلي برسد. زبانهايي كه كتاب مقدس به آنها نوشته شده است، ترجمه انگليسي كتاب مقدس از چنان شيوايي و دقتي برخوردار است كه با گذشت بيش از 200 سال از زمان ترجمه آن هنوز هم با اندك استثنايي به عنوان ناب‌ترين و فاخرترين نمونه در ميان آثار و نوشته‌هاي اين زبان محسوب مي‌شود. نفوذ و تأثير زبان عبري بر زبان انگليسي تنها به شاهكارهاي شاعران بزرگ انگليسي محدود نمي‌شد بلكه يك ويژگي عمومي و مردم پسند بود. مطالعه زبان عبري در ميان مسيحيان كه در قرون وسطي برحسب اتفاق و به صورت پراكنده از سوي كشيشان صورت مي‌گرفت در پي اصلاح مذهبي و روي آوردن شديد مردم به كتاب مقدس، رونق گرفت.
پيشرفت علمي زبان عبري در ديگر كشورهايي كه اصلاح مذهبي حالت فراگيرتري پيدا مي‌كرد، بيشتر از انگليس بود. اما در حالي كه در ديگر كشورها نفوذ و تأثير زبان عبري در اصل به دانشوران محدود مي‌شد در انگليس اين تأثير همگاني بود و مردم در زندگي روزمره خود آن را احساس مي‌كردند. روند شكوفايي و غني‌سازي فزاينده زبان انگليسي قرنهاست كه در ميان اقشار و طبقات مختلف مردم اين كشور ادامه دارد و بدون شك يكي از عوامل اصلي اين فرايند نفوذ و تأثير مستقيم يا غيرمستقيم تورات بوده است.
مطالعه و درك تاريخ، نبوّت و جلوه‌هاي شاعرانه تورات و تقديس اين جلوه‌ها به عنوان چشمه‌هاي جوشان الهام الهي، سبب مي‌شود تا هيچ كس نتواند وجود قوم بني‌اسرائيل را كه سرچشمه اين همه شكوه و عظمت بوده‌اند به عنوان يك «قوم برگزيده» انكار كند.
از اين‌رو، در ميان پاك‌دينان، كسان بسياري بودند كه صادقانه «قوم باستاني خداوند» را مي‌ستودند و اوليور كرامول از جمله ستايشگران اين قوم بود. به علت همين كشش و علاقه به زبان عبري كتاب مقدس بود كه افكار عمومي در انگليس به ايده پذيرش دوباره يهوديان به اين كشور، واكنشي مثبت نشان داد.